Πληροφορίες για τη ΧΛΛ
Πληροφορίες για τη Χρόνια Λεμφοκυτταρική Λευχαιμία (ΧΛΛ)
Τι είναι η ΧΛΛ;
Η χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία (ΧΛΛ) είναι ένας από τους πιο συχνούς τύπους λευχαιμίας σε ενήλικες. Η νόσος εμφανίζεται κατά κύριο λόγο σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών, ενώ σπάνια διαγιγνώσκεται σε άτομα κάτω των 40 ετών.[1]
Πρόκειται για έναν τύπο κακοήθειας που προσβάλλει τα λευκά αιμοσφαίρια και τείνει να εξελίσσεται με αργό ρυθμό κατά τη διάρκεια πολλών ετών.[1]
Τα B-κύτταρα αποτελούν μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος και διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση λοιμώξεων.[2] Η ΧΛΛ εμφανίζεται όταν ο μυελός των οστών παράγει πολύ μεγάλες ποσότητες ενός συγκεκριμένου τύπου λευκών αιμοσφαιρίων, που ονομάζονται λεμφοκύτταρα, τα οποία δεν λειτουργούν σωστά.[2]
Τα παθολογικά λεμφοκύτταρα που παράγονται μπορούν να συσσωρευθούν στην πάροδο του χρόνου στο λεμφικό σύστημα, σε σημεία όπως ο μυελός των οστών και οι λεμφαδένες.[3] Τα κύτταρα αυτά, καθώς επιβιώνουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από τα φυσιολογικά κύτταρα, συσσωρεύονται, εκτοπίζοντας τα φυσιολογικά κύτταρα μέσα στο μυελό των οστών. Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση συμπτωμάτων όπως:[1][4]
- Αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης λοιμώξεων,
- Επίμονη κόπωση, αδυναμία, δυσκολία στην αναπνοή,
- Διόγκωση των λεμφαδένων του τραχήλου (λαιμού), της μασχάλης ή της βουβωνικής χώρας και
- Ασυνήθιστα αυξημένη συχνότητα αιμορραγίας ή μωλωπισμών (μελανιές)
Τι προκαλεί τη ΧΛΛ;
Τα ακριβή αίτια της ΧΛΛ δεν είναι ακόμη γνωστά, ωστόσο οι επιστήμονες έχουν μάθει αρκετά πράγματα για τη νόσο.[5][6]
Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι συμβαίνει κάτι που προκαλεί μεταλλάξεις (μεταβολές) στο DNA των λευκών αιμοσφαιρίων, οδηγώντας στην παραγωγή από το μυελό των οστών πολύ μεγάλων ποσοτήτων παθολογικών και μη λειτουργικών λεμφοκυττάρων (B-κυττάρων).[3][7]
Η συσσώρευση αυτών των Β-κυττάρων στην πάροδο του χρόνου οδηγεί σε ορισμένες μεταβολές στο αίμα σας, οι οποίες ενδέχεται να προκαλέσουν:[7]
Αναιμία
Οφειλόμενη στο χαμηλότερο αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων, η οποία μπορεί να αυξήσει το αίσθημα κόπωσης.
Χαμηλό αριθμό αιμοπεταλίων (θρομβοπενία)
Προκαλεί αυξημένη τάση για αιμορραγία
Χαμηλό αριθμό ορισμένων λευκοκυττάρων (ουδετεροπενία)
Αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης λοιμώξεων
Διάγνωση
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, η διάγνωση της ΧΛΛ γίνεται τυχαία και συχνά ανακαλύπτεται μετά τη διενέργεια αιματολογικών εξετάσεων ρουτίνας.[3]
Εάν παρουσιάζετε συμπτώματα, ο γιατρός σας θα σας εξετάσει και θα διενεργήσει πλήρη αιματολογικό έλεγχο (θα ελέγξει τις τιμές όλων των διαφορετικών τύπων αιμοσφαιρίων). Εάν θεωρήσει ότι ενδέχεται να πάσχετε από ΧΛΛ, θα σας παραπέμψει σε αιματολόγο (έναν γιατρό που εξειδικεύεται στη διάγνωση και αντιμετώπιση αιματολογικών παθολογικών καταστάσεων). Ο αιματολόγος θα προγραμματίσει περαιτέρω εξετάσεις για εσάς.[3]
Εξετάσεις
Κατά τη διάγνωση και καθ’ όλη τη διάρκεια εξέλιξης της ΧΛΛ, ενδέχεται να χρειασθεί να υποβληθείτε σε διάφορες εξετάσεις.
Εξετάσεις Αίματος[5]
Καθ’ όλη τη διάρκεια της θεραπείας σας, θα υποβάλλεστε σε τακτικές εξετάσεις αίματος προκειμένου να ελέγχεται η γενική κατάσταση υγείας σας, ενώ επιπλέον θα σας κάνουν ερωτήσεις σχετικά με συμπτώματα που ενδεχομένως παρουσιάζετε. Οι εξετάσεις αίματος στις οποίες θα υποβάλλεστε θα εκτιμούν:
- τον αριθμό των λεμφοκυττάρων
- την αιμοσφαιρίνη ή/και τον αριθμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων – τα χαμηλά επίπεδα μπορεί να οδηγήσουν σε αίσθημα κόπωσης ή δυσκολίας στην αναπνοή
- τα επίπεδα αιμοπεταλίων – τα χαμηλά επίπεδα μπορεί να σημαίνουν ότι αιμορραγείτε ή εμφανίζετε μώλωπες πιο εύκολα
Βιοψίες[5]
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδέχεται να χρειαστεί να υποβληθείτε σε αναρρόφηση (αφαίρεση υγρού) ή βιοψία μυελού των οστών (αφαίρεση οστού και μυελού) προκειμένου να προσδιοριστεί η πρόγνωση και κατά πόσο είναι αποτελεσματική η θεραπεία σας. Οι εξετάσεις αυτές γίνονται σε νοσοκομειακή δομή.
Κυτταρομετρία Ροής[8]
Στην κυτταρομετρία ροής, χρησιμοποιείται ένα ειδικό μηχάνημα για τον εντοπισμό συγκεκριμένων δεικτών στην επιφάνεια ή στο εσωτερικό των κυττάρων, οι οποίοι μπορούν να βοηθήσουν στον προσδιορισμό του τύπου τους.
Στη διάγνωση της ΧΛΛ, χρησιμοποιείται για να διαπιστωθεί εάν τα λεμφοκύτταρα στο δείγμα αίματος περιέχουν παθολογικά Β-κύτταρα. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για να ελεγχθεί εάν υπάρχουν κύτταρα ΧΛΛ στο μυελό των οστών.
Αν και για τη διάγνωση της ΧΛΛ συνήθως επαρκεί ο αιματολογικός έλεγχος, εν τούτοις ο έλεγχος του μυελού των οστών μπορεί να συμβάλει στο να προσδιορισθεί πόσο προχωρημένη είναι η νόσος σας. Η εξέταση αυτή μπορεί να γίνει μέσω αναρρόφησης μυελού των οστών ή βιοψίας μυελού των οστών και εκτελείται όταν ενδείκνυται κλινικά.
Γενετικός έλεγχος
Ο εντοπισμός συγκεκριμένων χρωμοσωμικών αλλαγών (ανωμαλιών) στο γενετικό υλικό των λευχαιμικών κυττάρων μπορεί να βοηθήσει τους ιατρούς να διαμορφώσουν το καταλληλότερο για εσάς σχέδιο θεραπείας.[9] Για το λόγο αυτό, μπορεί να σας υποβάλουν σε μία σειρά γενετικών εξετάσεων πριν λάβουν την τελική τους απόφαση σχετικά με τις θεραπευτικές συστάσεις.[10] Οι εξετάσεις θα αξιολογήσουν ορισμένα από τα βιολογικά χαρακτηριστικά που εντοπίζονται στο γενετικό υλικό των λευχαιμικών κυττάρων. Οι εξετάσεις αυτές είναι:
Ο φθορίζων in situ υβριδισμός (FISH) χρησιμοποιεί αίμα ή μυελό των οστών για να εντοπίσει ελλείποντα τμήματα χρωμοσωμάτων (διαγραφές, αναφερόμενες συχνά ως “del”) διπλασιασμούς χρωμοσωμάτων. Ο εντοπισμός αλλαγών αυτών στη δομή μπορεί βοηθήσει το γιατρό προσδιορίσει εάν η ΧΛΛ σας είναι υψηλού ή χαμηλού κινδύνου.
Αλληλούχηση DNA[10]
Η αλληλούχηση DNA αποσκοπεί στην ανίχνευση αλλαγών ή μεταλλάξεων στα κύτταρα του αίματος ή του μυελού των οστών. Στη ΧΛΛ, χρησιμοποιείται προκειμένου να γίνει έλεγχος για μεταλλάξεις στη μεταβλητή περιοχή της βαριάς αλυσίδας των ανοσοσφαιρινών (immunoglobin heavy chain variable - IGHV).
Γονίδιο IGHV
Το γονίδιο IGHV, στα ανοσοκύτταρα, περιέχει οδηγίες για τη δημιουργία ενός συγκεκριμένου τμήματος των αντισωμάτων – μίας πρωτεϊνης που βοηθάει τον οργανισμό σας να καταπολεμά τις λοιμώξεις. Στη ΧΛΛ, τα γονίδια αυτά είναι είτε μεταλλαγμένα είτε μη μεταλλαγμένα. Το μεταλλαγμένο IGHV συνδέεται συχνά με ευνοϊκή πρόγνωση, ενώ τα μη μεταλλαγμένα γονίδια IGHV μπορεί να σημαίνουν ότι η ΧΛΛ είναι υψηλότερου κινδύνου και ορισμένες θεραπείες είναι πιο κατάλληλες για ασθενείς με υψηλού κινδύνου νόσο.[11][9]
Διαγραφή 17p (del(17p))
Όταν λείπει τμήμα ενός χρωμοσώματος (καίριας σημασίας δομές στο εσωτερικό του κυττάρου), αυτό αποκαλείται διαγραφή. Ένας τύπος διαγραφής, που παρουσιάζεται στο χρωμόσωμα 17, ονομάζεται del(17p) και είναι συνήθης στη ΧΛΛ. Η διαγραφή αυτή μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο ανάπτυξης του καρκίνου. Θεωρείται παράγοντας κινδύνου που ενδέχεται να υποδεικνύει ταχύτερη εξέλιξη της νόσου.[11][9]
Κάποια άτομα με del(17p) ενδέχεται να μην ανταποκρίνονται σε ορισμένες θεραπείες.
Μεταλλαγμένο TP53
Το γονίδιο TP53 σηματοδοτεί εάν τα κύτταρα που έχουν υποστεί βλάβες θα πρέπει να επιδιορθωθούν ή να καταστραφούν. Εάν το γονίδιο αυτό είναι μεταλλαγμένο σε κάποιον που πάσχει από ΧΛΛ, ενδέχεται να σημαίνει ότι η ΧΛΛ είναι υψηλότερου κινδύνου. Μεταλλαγμένο TP53 εντοπίζεται συχνά σε άτομα που έχουν επίσης del(17p), στα οποία δηλαδή λείπει τμήμα του βραχέος βραχίονα του χρωμοσώματος 17.[9]
Διαγραφή 11q (del(11q))
Μία άλλη διαγραφή είναι η del(11q), η οποία σημαίνει ότι λείπουν τμήματα του χρωμοσώματος 11. Μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που το DNA αυτο-επιδιορθώνεται, που σημαίνει ότι ο τα κακοήθη κυττάρα μπορεί να συνεχίσουν να αναπτύσσονται. Η Del(11q) θεωρείται παράγοντας κινδύνου που ενδέχεται να υποδεικνύει ταχύτερη εξέλιξη της ΧΛΛ.[11][12][10]
Τρισωμία 12 (+12)
Όταν υπάρχουν τρία αντίγραφα ενός χρωμοσώματος σε ένα κύτταρο, αυτό αποκαλείται τρισωμία ("τρι" επειδή υπάρχουν 3 χρωμοσώματα αντί των συνήθων 2).
Τα άτομα που έχουν ως μόνη κυτταρογενετική ανωμαλία την τρισωμία 12, ή +12, θεωρείται ότι έχουν ΧΛΛ ενδιάμεσου κινδύνου. Τα άτομα όμως που έχουν +12 σε συνδυασμό με άλλες κυτταρογενετικές ανωμαλίες ενδέχεται να διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εξέλιξης της νόσου.[11][9]
Διαγραφή 13q (del(13q))
Το χρωμόσωμα 13 περιέχει το γονίδιο που συμβάλλει στον έλεγχο του κυτταρικού πολλαπλασιασμού. Η del(13q) σημαίνει ότι ένα τμήμα του χρωμοσώματος 13 λείπει. Όταν συμβαίνει αυτό, μπορεί να επηρεασθεί ο πολλαπλασιασμός των κακόηθων κυττάρων. Η del(13q) είναι η πιο συνήθης διαγραφή. Στις περιπτώσεις που είναι ο μοναδικός γενετικός δείκτης, επηρεάζει ευνοϊκά την πρόγνωση, καθώς σημαίνει ότι ενδέχεται να διατρέχετε χαμηλότερο κίνδυνο εξέλιξης της ΧΛΛ.[11][9]
Στάδια
Η σταδιοποίηση αποτελεί έναν τρόπο περιγραφής της κακοήθειας από τον γιατρό σας, που τον βοηθάει να προσδιορίσει με ποιον τρόπο και πότε θα πρέπει να αντιμετωπισθεί. Υπάρχουν δύο διαφορετικά συστήματα για τη σταδιοποίηση της ΧΛΛ, τα οποία βασίζονται και τα δύο στις κλινικές παρατηρήσεις:
- Σύστημα Binet – χρησιμοποιείται περισσότερο στην Ευρώπη
Σύστημα Rai – χρησιμοποιείται κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες
Σύστημα Σταδιοποίησης Binet
Σε αυτό το σύστημα, η ΧΛΛ ταξινομείται με βάση τον αριθμό προσβεβλημένων ομάδων λεμφικού ιστού (λεμφαδένες στον τράχηλο, τη βουβωνική χώρα και τις μασχάλες, καθώς και σπλήνα και ήπαρ) και με βάση το εάν ο ασθενής έχει αναιμία (πολύ χαμηλοί αριθμοί ερυθρών αιμοσφαιρίων) ή θρομβοπενία (πολύ χαμηλοί αριθμοί αιμοπεταλίων).
Τα Στάδια κατά Binet είναι:[1]
- Στάδιο A – έχετε διογκωμένους λεμφαδένες σε λιγότερες από 3 περιοχές (όπως π.χ. στο λαιμό, στη μασχάλη ή στη βουβωνική χώρα) και υψηλό αριθμό λευκών αιμοσφαιρίων[1]
- Στάδιο B – έχετε διογκωμένους λεμφαδένες σε 3 ή περισσότερες περιοχές και υψηλό αριθμό λευκών αιμοσφαιρίων[1]
- Στάδιο Γ – έχετε διογκωμένους λεμφαδένες ή σπλήνα, υψηλό αριθμό λευκών αιμοσφαιρίων και χαμηλό αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων ή αιμοπεταλίων[1]
Τα Στάδια Β και Γ της ΧΛΛ συνήθως αντιμετωπίζονται άμεσα. Το Στάδιο A γενικά αντιμετωπίζεται μόνο σε περίπτωση ταχείας επιδείνωσης ή εμφάνισης συμπτωμάτων.[1]
Σύστημα Σταδιοποίησης Rai
Το σύστημα αυτό βασίζεται στη λεμφοκυττάρωση, μία κατάσταση στην οποία αυξάνονται τα λευκά αιμοσφαίρια που ονομάζονται λεμφοκύτταρα στην κυκλοφορία του αίματος.[4] Ο ασθενής πρέπει να έχει υψηλό αριθμό λεμφοκυττάρων στο αίμα και στο μυελό των οστών του που δεν σχετίζεται με κανένα άλλο αίτιο (όπως λοίμωξη). Τα στάδια κατά Rai κυμαίνονται από 0 έως IV και πρόκειται για ένα σύστημα που χρησιμοποιείται κυρίως για την κλινική αξιολόγηση της ΧΛΛ στις ΗΠΑ.[2]
References
